* این سوره را نساء نامیده‌اند چون بسیاری از احکام فقهیِ مربوط به زنان در این سوره آمده است. سوره نساء بیشتر درباره احکام زناشویی و ارث سخن می‌گوید و در میان آنها به احکام نماز، جهاد و شهادت می‌پردازد. همچنین در این سوره مطالبی به صورت خلاصه درباره اهل کتاب و سرگذشت پیشینیان آمده و خداوند درباره منافقان هشدار داده است.
.
* سوره مدنی است زیرا آیات این سوره در مدینه و پس از هجرت به تدریج و در طول مدت حضور پیامبر صلوات الله علیه و آله در مدینه نازل شده است.
.
* این سوره دارای ۱۷۶ آیه، ۳۷۶۴ کلمه و 16030 حرف است.
.
آیات ویژه سوره شامل:
* آیه قنطار / آیه 20
آیه ۲۰ سوره نساء متهم کردن زنان به اعمال منافی عفت، برای توجیه طلاق و عدم پرداخت مهریه یا پس گرفتن آن را به شدت نهی کرده و مورد مذمت قرار می‌دهد. از این آیه علاوه بر دفاع از حقوق زنان به حق مالکیت زن و جواز مهریه زیاد نیز حکم شده است.
.
* آیه محارم / آیه 23
این آیه حکم حرمت ازدواج با برخی از بستگان را بیان کرده است. مَحارِم(جمع مَحرَم) اصطلاحی فقهی، به معنای خویشاوندانی است که ازدواج با آنان حرام است. محارم بر اساس اسباب محرمیت (نسب، ازدواج و رضاع یا شیر خوردن) به نسبی، سببی و رضاعی تقسیم می‌شوند.
.
* آیه تجارت / آیه 29
این آیه درباره حرام بودن معاملات غیر شرعی است. مفسران معتقدند داد و ستد در اسلام باید همراه با رضایت طرفین و به صورت صحیح باشد. به عقیده برخی منظور از رضایت در معامله جداشدن طرفین از هم یا فسخ خیار معامله است. در این آیه به ممنوع بودن خودکشی در اسلام نیز اشاره شده است.
.
* آیه تیمم / آیه 43
این آیه، احکام تیمم را بیان کرده است. بر طبق آن، اگر آب برای بدن ضرر داشته باشد یا دسترسی به آب ممکن نباشد، می‌توان به جای وضو یا غسل، تیمم کرد.
.
* آیه اولی الامر / آیه 59 ( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّـهَ وَأَطِيعُوا الرَّ‌سُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنكُمْ )
این آیه مؤمنان را به اطاعت از خدا و رسول خدا(ص) و اولی الامر دستور می‌دهد. مفسران شیعه و برخی از اهل سنت مانند فخر رازی قائلند این آیه بر عصمت اولی الامر دلالت دارد. شیعیان براساس روایات فراوان برآنند مراد از “اولی الامر”، فقط ائمه اطهار(ع) هستند که بودند، هستند و خواهند بود از ازل تا ابد.
.
* آیه حذر / آیه 71
این آیه مسلمانان را به جهاد در برابر کفار فرا می‌خواند و از مسلمانان می‌خواهد با هوشیاری و تجهیزات کامل به صورت گروهی یا در دسته‌های متعدد به سمت دشمن حرکت کنند. مفسران از این آیه برداشت‌های گونوگونی داشته و عمل به آن را رمز عزت و موفقیت و غفلت از آن را، رمز سقوط و شکست مسلمانان دانسته‌اند.
.
* آیات نشوز / آیه 34 و 128
قسمت دوم آیه ۳۴ و آیه ۱۲۸ این سوره، آیات نشوز نام گرفته‌اند. نشوز، اصطلاح فقهی است که به سرپیچی زن از اطاعت شوهر در اموری مانند تمکین جنسی و خارج شدن از خانه بدون اجازۀ شوهر و همچنین ناسازگاری شوهر و رعایت نکردن حقوق همسر، اشاره دارد. البته، در مواردی از روایات، نشوز مرد، به تصمیم او برای طلاق همسر نیز تفسیر شده است.
.
* آیه نفی سبیل / آیه 141
به بخش آخر آیه ۱۴۱ سوره نساء آیه نفی سبیل می‌گویند. آیه هرگونه برتری کافران بر مؤمنان را نفی نموده و از مؤمنان می‌خواهد که با سلطه کافران مقابله کنند. علما با استفاده از این آیه برای اثبات قاعده نفی سبیل استفاده کرده‌اند.
.
* آیات الاحکام
بیش از سی آیه از آیات سوره نساء را جزو آیات الاحکام برشمرده‌اند. بخش زیادی از این آیات، احکام ازدواج و زناشویی و احکام ارث را بیان می‌کنند. از جمله احکام دیگری که در این سوره آمده، می‌توان به حکم جزای فحشا، حکم نماز در حال مستی، عبور از مسجد در حالت جنابت، حکم تیمم، احکام نماز، ادای امانت، احکام یتیم و سفیه، حکم قتل خطایی، ریا، حکم سلام و حکم تسلط کافر بر مؤمن اشاره کرد. آیاتی که یا حکم شرعی در آن وجود دارد یا در فرآیند استنباط احکام مورد استفاده قرار می‌گیرند، آیات الاحکام خوانده می‌شود. آیات احکام شامل آیات 3، 4، 6، 7، 11، 12، 15، 19، 22، 23، 24، 25، 29، 43، 58، 92، 93، 127،128، 130، 161 و 176 در باب جواز تعدد زوجات، احکام مهریه زنان، بازگرداندن اموال ایتام، تقسیم ارث، ارث همسران از همدیگر، حکم زنای زن، ازدواج‌های حرام، ازدواج‌های حلال، قواعد تجارت حلال، شرایط اقامه نماز، لزوم رعایت عدالت در قضاوت، احکام قصاص نفس و جزای قتل عمد، پرداخت حقوق زنان ، احکام صلح برای پیشگیری از طلاق و حرمت ربا می باشد.
برخی از شأن نزول‌های مشهور این سوره نسآء :
* آیه 69 سوره نساء:
این آیه در مورد گروهی از مومنان نازل شده که پس از شنیدن خبر شهادت یاران پیامبر در جنگ احد، دچار ترس و اضطراب شده بودند. این آیه به آنها اطمینان می‌دهد که پیامبر و دیگر مومنان در کنار آنها هستند و خداوند نیز پشتیبان آنهاست.
.
* آیات مربوط به ارث:
بسیاری از آیات این سوره به تبیین احکام ارث و حقوق وراث می‌پردازد. این آیات در پاسخ به سوالات و نیازهای مردم در مورد تقسیم ارث پس از فوت عزیزان نازل شده‌اند.
.
* آیات مربوط به حقوق زنان:
سوره نساء به طور خاص به حقوق زنان، از جمله حق مهریه، نفقه، و حضانت فرزندان اشاره دارد. این آیات در پاسخ به سوالات و نیازهای جامعه اسلامی در مورد جایگاه و حقوق زنان نازل شده‌اند.
.
* آیات مربوط به جهاد و دفاع:
برخی از آیات سوره نساء به موضوع جهاد و دفاع از دین و سرزمین اسلامی می‌پردازند. این آیات در پاسخ به نیازهای جامعه اسلامی در شرایط جنگی و برای تشویق و ترغیب مومنان به دفاع از خود و دین نازل شده‌اند.
.
* آیات مربوط به وحدت و یکپارچگی:
سوره نساء با تأکید بر اهمیت وحدت و همدلی در میان مسلمانان، به آنها توصیه می‌کند که از تفرقه و اختلاف بپرهیزند. این آیات در پاسخ به نیازهای جامعه اسلامی در شرایطی که اختلاف و تفرقه وجود داشت، نازل شده‌اند.
.
* به طور کلی، سوره نساء به عنوان یک منبع جامع از احکام و معارف اسلامی، در پاسخ به نیازهای مختلف جامعه اسلامی و برای هدایت و راهنمایی مومنان در طول سالیان حضور پیامبر در مدینه نازل شده است.
* رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم: «هر کس سوره نساء را قرائت کند، مانند آن است که بر همه مؤمنانی که میراثی بر جای گذاشته اند، صدقه داده است و اجری همانند آزاد کردن بنده به او خواهند داد و از شرک به دور بوده و در مشیّت الهی، از کسانی خواهد بود که خداوند از آنها در گذشته است. / مجمع البیان ج۳ ص۱.
.
* آقا امیرالمومنین علی علیه السلام فرمودند: «اگر فردی سوره نساء را روزهای جمعه تلاوت نماید، از فشار قبر در امان خواهد بود. / ثواب الاعمال و عقاب الاعمال ص۸۱.
.
* پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم طبق روایتی فرمودند: هر کسی سوره نساء را بخواند مانند کسی است که تمام دارایی خود را در راه خدا به مردم صدقه داده و همچنین پاداش آزاد کردن بنده ای در راه خدا را دارد. / تفسیر نمونه ج۳ ص۳۱۰
* جهت ایجاد محبت میان زن و شوهر
از حضرت امام جعفرصادق علیه السلام منقول است که: اگر کسی با ایمان، سوره مبارکه نساء را به جهت موافقت زن و شوهر با نیت خالص و توجه به خدا و معنی آن و با حال وضو بخواند مقصود حاصل شود و زن و شوهر به هم مهربان گردند. / خواص آیات قرآن کریم ص۴۵.
.
* عدم تاثیر سحر
هر کس با ایمان، آیه 100 این سوره را با نیت خالص و توجه به خدا و معنی آن و با حال وضو بنویسد و با آب بشوید و ۷ روز صبح، پیش از آنکه چیزی بخورد آن را بنوشد سحر بر او کار نکند. / خواص آیات قرآن کریم ص۴۶.
.
* جهت غلبه بر دشمن و برای دفع مجادله
هر کس به جهت دفع مجادله روز یکشنبه روزه دارد و دو آیه 174 و 175 این سوره را با نیت خالص و توجه به خدا و معنی ان بنویسد و با خود دارد برخصم غلبه کند و دلیل و حجت خصم، باطل گردد. / خواص آیات قرآن کریم ص۴۷
.
* جهت خاموشی پرگویان
اگر کسی با ایمان آیه 148 این سوره را با نیت خالص و توجه به خدا و معنی آن بخواند در پیش کسی که پرگو باشد و معجب متکبر به سخن خود، خاموش گردد و سخن کمتر کند. / خواص آیات قرآن کریم ص۴۶.
.
* جهت عدم ترس از ظالم
همچنین اگر کسی با ایمان آیه 148 این سوره را با نیت خالص و توجه به خدا و معنی آن بنویسد و با خود دارد به نزد حاکمی یا ظالمی رود که از او ترسان باشد و مکرر این آیه را با حال وضو بخواند ایمن شود و هیچ ضرری به وی نرسد. / خواص آیات قرآن کریم ص۴۶.
* آيه ۴
اگرهمسرانتان از مهريه خويش چيزي از آنرا به شما بخشيدند پس آنرا مباح وگوارا بخوريد .
* آيه ۶
اگر يتيماني كه به سن ازدواج رسيدند ، آزمايش كرديد در آنها رشد و كمال را ديديد پس اموالشان را به آنها بدهيد و اگر توانگر بوديد پس خويشتن داري كنيد واموال ايشان را مصرف نكنيد و اگر تهيدست بوديد پس د رحد متعارف از آن بخوريد واگر اموال يتيمان را به ايشان باز مي گردانيد پس شاهد بگيريد .
* آيه ۸
اگر هنگام تقسيم ارث ، نزديكان فاميل ويتيمان وتهيدستان حضورداشتند پس از آن ارث برخوردارشان كنيد و با آنها به نيكي سخن بگوييد .
* آيه ۱۰
اگر اموال يتيمان را بخوريد پس جز آتشي در شكمهاي خود فرونمي بريد و به زودي در آتشي افروخته وارد خواهيد شد .
* آيه ۱۳
اگرهر كس از خدا ورسولش اطاعت كند ( حدود الهي را رعايت كند ) پس اين عمل او را وارد بهشت هايي مي كند كه از پاي درختانش نهرها جاريست كه در آن جاودانه اند واين همان كاميابي بزرگ است .
* آيه ۱۴
اگر هركس از خدا و رسولش نافرماني كند ، واز حدود او تجاوز كند پس اين عمل اورا به آتشي در آورد كه همواره درآن بماند وبراي اوعذاب خفت باري خواهد بود .
* آيه ۱۵
اگر زنان شما مرتكب فحشا شدند ، پس از ميان خودتان چهار شاهد بگيريد .
* آيه ۱۶
اگر از ميان شما مردي يا زني مرتكب فحشا مي شوند پس آنها را مجازات كنيد و اگر توبه كردند ودرستي را در پيش گرفتند پس از آنها دست برداريد كه خدا توبه پذير است .
* آيه ۱۷
اگر از روي ناداني و جهل بدي كرديد پس بي درنگ توبه كنيد ، زيرا اينانند كه خداوند توبه شان رامي پذيرد .
* آيه ۱۸
اگر پيوسته گناه كنيد تا فرا رسيدن مرگ ، پس اگر توبه هم بكنيد خداوند نمي پذيرد .
* آيه ۱۹
اگر ايمان داريد پس با زنانتان خوش رفتاري كنيد واگر آنها را خوش نداريد پس بدانيد چه بسا چيزي را كه دوست نداريد خداوند در آن خير كثيري قرارداده باشد .
* آيه ۲۰
اگر مال فراواني به زنانتان بخشيديد پس چيزي از او پس نگيريد .
* آيه ۳۱
اگر از گناهان بزرگي كه از آن نهي شديد دوري كنيد ، پس بدي هاي كوچك شما را خدا مي پوشاند و شما را به جايگاهي ارجمند وارد مي كند .
* آيه ۳۲
اگر از فضل خدا بخواهيد ، پس خدا به هر چيزي داناست .
* آيه ۳۳
گر زن صالح باشيد پس در غياب همسر اسرار اورا و حدود الهي را حفظ مي كنيد ، اگر آن دسته ار زنان را كه از سركشي آنها بيم داريد پند شان دهيد و از همبستر شدن با آنها دوري كنيد و اگرموثر واقع نشد تنبيهشان كنيد ، پس اگر اطاعت شما كردند بر آنان بهانه نگيريد .
* آيه ۳۵
اگر از نا سازگاري ميان زن ومرد بيم داريد ، پس داوري از خانواده مرد و داوري از خانواده زن تعيين كنيد واگر قصد سازگاري داشته باشند ، خداميانشان آشتي خواهد داد .
* آيه ۳۶
اگر خدا را مي پرستيد ، پس چيزي را با او شريك نگردانيد وبه پدر ومادر احسان كنيد . اگر خودبين وفخر فروش باشيد پس خدا شما را دوست نمي دارد .
* آيه ۳۷
اگر بخل بورزيد ، ومردم را به بخل واداريد و آنچه را خدا از فضل خويش به شما ارزاني داشته ، پنهان كنيد پس كافريد و خدا عذابي خفت بار برايتان آماده كرده است .
* آيه ۴۰
اگر هر كس كار نيكي كند پس خدا دو چندانش كند و ار نزد خود پاداشي بزرگ دهد .
* آيه ۴۳
اگر ايمان آورده ايد پس در حال مستي به نماز نزديك نشويد و همينطور در حال جنابت تا زماني كه غسل كنيد .
* آيه ۴۸
اگر به خدا شرك بورزيد پس هرگز خداوند گناه شرك را نمي بخشد و اگر هركس براي خدا شريك بگيرد پس بدون شك گناهي بزرگ ساخته است .
* آيه ۴۹
اگر خدا اراده كند پس هركس را كه بخواهد تزكيه مي كند .
* آيه ۵۰
اگر هركس به خدا دروغ بندد، پس همين عمل به تنهايي گناهي بزرگ است.
* آيه ۵۲
اگر خدا هركس را لعنت كند پس هرگز براي او ياوري نخواهد يافت .
* آيه ۵۳
اگر يهوديان را از حكومت بهره اي بود پس در اين صورت به مردم سرسوزني نمي دادند .
* آيه ۵۶
اگر از كساني باشيد كه به آيات خدا كافر شويد پس به زودي آنها را به آتشي در آوريم كه هربار پوستشان پخته شود پوستي ديگر بر جايش نهيم تا عذاب را بچشند ، چرا كه خداوند شكست ناپذير حكيم است .
* آيه ۵۷
اگر ايمان بياوريد وكارهاي شايسته كنيد پس خداوند شما را به بهشتهايي وارد مي سازد كه از پاي درختانش نهرها جاريست كه براي هميشه در آن جاودانند ودر آنجا برايشان همسراني پاكيزه است وخدا شما را به سايه اي پايدار در مي آورد .
* آيه ۵۸
اگر از خدا دستور مي گيريد پس خدا به شما فرمان مي دهد كه سپرده ها را به صاحبشان پس دهيد ، وچون ميان مردم حكم كرديد ، به عدالت حكم كنيد .
* آيه ۵۹
اگر مومن هستيد وبه روز قيامت ايمان داريد پس از خدا و رسول و امامانتان اطاعت كنيد و اگر در چيزي اختلاف كرديد پس آن را به خدا و رسول ارجاع دهيد .
* آيه ۶۴
اگر پيامبري را خدا فرستاد پس به اذن خدا فرمانش را ببريد .
* آيه ۶۹
اگر هركس خدا ورسولش را اطاعت كند پس آنها با كساني خواهند بود كه خدا موهبتشان داده و آنان، پيامبران ، راستگويان ، شهدا وصادقين هستند .
* آيه ۷۴
اگر از كساني باشيد كه زندگي دنيا را به آخرت مي فروشند ، پس بايد در راه خدا بجنگيد وكشته يا پيروز شود پس به زودي به اوپاداش بزرگي خواهيم داد .
* آيه ۷۶
اگر ايمان داريد پس در راه خدا پيكارمي كنيد واگر كافر باشيد پس در راه طاغوت ( شيطان ) مي جنگيد .
* آيه ۷۹
اگر هر خيري به هركس رسد پس از طرف خداست واگر هر مصيبتي برهركه رسد پس از جانب خود اوست .
* آيه ۸۰
اگر رسول خدا را اطاعت كنيد پس خدا را اطاعت كرده ايد .
* آيه ۸۲
اگر اين قرآن از جانب نبود پس در آن خيلي اختلاف مي كردند .
* آيه ۸۳
اگر فضل ورحمت از طرف خدا نبود پس جز اندكي همه از شيطان پيروي مي كرديد .
* آيه ۸۶
اگر هر زمان به شما درودي گفته شد ، پس شما به صورتي بهتر از آن يا همانند آن را پاسخ دهيد .
* آيه ۸۸
اگر خدا هركس را گمراه كند پس هرگز راهي برايش نخواهيد يافت .
* آيه ۹۲
اگر هركس مومني را به خطا كشت پس بايد يك بنده مومن را آزاد كند و به كسان او خونبها بپردازد مگر اينكه آنها گذشت كنند واگر بنده مومني را نيافتيد پس دوماه پياپي روزه بگيريد .
* آيه ۹۳
اگر هر كس مومني را به عمد بكشد پس سزايش جاودانه دوزخ است و خدا بر او خشم مي گيرد ولعنتش مي كند وبراي اوعذابي بزرگ مهيا كرده است .
* آيه ۹۴
اگر كسي اظهار اسلام كرد پس به اونگوييد تومومن نيستي .
* آيه۹۵ و ۹۶
اگر با مال وجان خويش جهاد كنيد پس خدا شما را به آنان كه جهاد نمي كنند برتري داده ومنزلت ها وآمرزش گناهان ورحمت خود را به شما مي دهد .
* آيه۱۰۰
اگر هر كس در راه خدا هجرت كند ، پس در زمين سر پناه بسيار وگشايش در كار مي يابد .
* آيه ۱۰۱
اگر سفر كرديد پس نماز خود را كوتاه بخوانيد .
* آيه ۱۰۶
اگر از خدا استغفار وطلب آمرزش نموديد پس خداوند آمرزنده مهربان است .
* آيه ۱۰۷
اگر به خود خيانت كنيد پس خدا خيانتكار گناه پيشه را دوست ندارد .
* آيه ۱۱۰
اگر هركه كار بدي كند يا به خود ستم كند پس ازخداوند آمرزش بخواهد كه خداوند آمرزنده مهربان است.
* آيه ۱۱۱
اگر هركسي خطا يا گناهي كند پس تنها به زيان خود كار كرده است .
* آيه ۱۱۲
اگر هركسي خطا يا گناهي كند وآن را به كسي نسبت دهد ، پس زير بار بهتان و گناه آشكاري رفته است .
* آيه ۱۱۵
اگر هر كس بعد از روشن شدن راه هدايت ، راهي غير از راه مومنان در پيش گيرد پس وي را به همان سو كه روكرده ، برگردانيم وبه دوزخش كشانيم .
* آيه ۱۱۶
اگر به خدا شرك بورزيد پس خدا هرگزآن گناه شرك را نمي آمرزد ولي پايينتر از آن را براي هركه بخواهد مي آمرزد واگر هركه براي خدا شريك بگيرد ، پس قطعا دچار گمراهي دوري شده است .
* آيه ۱۱۹
اگر هركس شيطان را به جاي خدا سرپرست خود گيرد پس قطعا دستخوش زيان آشكاري شده است .
* آيه ۱۲۰
اگر شيطان وعده به شما داد پس بدانيد وعده شيطان جز فريب چيزي نيست .
* آيه ۱۲۲
اگر ايمان بياوريد و كارهاي شايسته انجام دهيد ، پس شما را به بهشتهايي كه از پاي درختانش نهر ها جاريست در مي آوريم كه در آن جاودانيد .
* آيه ۱۲۵
اگر هر كس خود را تسليم امر خدا كند پس كسي در دينداري بهتر از اونيست .
* آيه ۱۲۷
اگر هر عمل خوبي انجام دهيد پس خداوند به آن واقف است .
* آيه ۱۳۳
اگر خدا بخواهد پس شما را از بين مي برد وديگران را مي آورد .
* آيه ۱۳۴
اگر كسي پاداش دنيا بخواهد ، پس پاداش دنيا و آخرت نزد خداست .
* آيه ۱۳۵
اگر ايمان داريد پس بر پا كننده عدل و داد باشيد و براي خداگواهي دهيد .
* آيه ۱۳۶
اگر ايمان داريد پس به خدا ورسولش وكتابي به رسولش نازل كرده ايمان بياوريد واگر كافر شديد ، پس بي گمان به گمراهي دوري افتاده ايد .
* آيه ۱۴۳
اگر خدا هر كه را گمراه كند پس هرگز براي اوراهي نخواهي يافت .
* آيه ۱۴۴
اگر مومنيد پس كافران را به جاي مومنان دوست مگيريد .
* آيه ۱۴۶
اگر توبه كنيد ودينتان را اصلاح كنيد و به خدا تمسك جوييد و دين خود را براي خدا خالص كنيد پس هم با مومنانيد وهم اجر عظيمي از طرف خدا وند براي مومنان است .
* آيه ۱۴۷
اگر شاكر باشيد و ايمان به خدا بياوريد پس خدا به عذاب شما اقدام نمي كند .
* آيه ۱۴۸
اگر سخن بدي را درباره ديگران علني كنيد پس بدانيد خدا دوست ندارد مگر كسي كه به او ظلمي شده باشد.
* آيه ۱۵۱ و ۱۵۹
اگر بين خدا و رسولش جدايي بيندازيد وبگوييد ما به برخي ايمان داريم وبه برخي نداريم پس آنها به حقيقت كافرند وخدا عذابي خفت بار را براي ايشان آماده كرده است .
* آيه ۱۵۲
اگر به خداورسولش ايمان بياوريد و ميان احدي از ايشان فرقي نگذاريد پس خدا پاداش ايشان راخواهد داد .
* آيه ۱۶۷
اگركافر شويد و مردم را ازراه خدا باز داريد پس به گمراهي دوري افتاده ايد.
* آيه ۱۶۸
اگر كساني كافر شوند وستم كنند پس خدا هرگز آنها را نخواهد بخشيد و به هيچ راهي هدايتشان نخواهد كرد .
* آيه ۱۷۰
اگر شما مردم ايمان بياوريد پس اين براي شما بهتر است واگر كافر شويد ، پس بدانيد آنچه در زمين وآسمانها است از آن خداست .
* آيه ۱۷۵
اگر به خدا ايمان آوريد و به او تمسك جوييد ، پس خداوند همه شما را در جوار رحمت وفضل خود درخواهد آورد وشما را به سوي خودش به راهي راست هدايت خواهد كرد ..