* مقدمه ای بر تاریخچه کشف لایه های جوی آسمان:
.
همانطور که میدانیم جو یا اتمسفر زمین از هفت لایه مختلف به نام های تروپوسفر، استراتوسفر، اوزونوسفر، مزوسفر، یونسفر، تروموسفر و گزوسفر تشکیل شده که اولا به واسطهٔ نیروی گرانش به دور آسمان نگه‌داشته می‌شود ثانیا هر یک از لایه ها در نهایت نظم دارای خواصی مشخص است که نبود هر یک زیانهای بسیاری برای حیات و موجودات زنده روی زمین و همچنین زندگی روزمره انسان ببار می آورد. تا جاییکه نبود برخی از این لایه ها قطعا باعث جلوگیری از حیات روی زمین میشد چنانچه همه ما می دانیم این اتمسفر کرهٔ زمین است که عامل زنده ماندن همهٔ موجودات زنده در روی آن است و گویی لایه های هفت گانه چون سقفی همه ساکنان کره زمین را ازبلاها و مسائل پیرامون آن حفظ می کند.
با هم یک نگاهی مختصر به ویژگی های منحصر به فرد این لایه ها می اندازیم . لایه هایی که برخی طبقه ای بر لایه ای دیگر است و برخی داخل لایه های دیگر است لیکن به خاطر ویژگی های منحصر به فرد در خلقتش، کاملا به صورت مستقل عمل می کند.
.
* لايه اول تروپوسفر با ویژگی هایی شامل:
جلوگيري از انتشار ابرها به لايه‌ها و بالاتر
تعادل دماي زمين با كاهش دما به صورت تدريجي به واسطه كاهش فشار و دور شدن ملكول‌هاي گاز در هوا
استقرار رطوبت هوا
استقرار ذرات معلق
حركت ابرها به واسطه تفاوت فاحش دما در اين لايه و تغييرات فشار که باعث تراكم ابرها و باروري ذرات و جذب رطوبت، تشكيل قطرات باران و سقوط آن بر زمین می شود.
وجود اكسيژن براي تنفس جانوران
رويش گياهان
.
* لايه دوم استراتوسفر با ویژگی هایی شامل:
تعادل ملكول‌ها
استقرار هواي سرد در پائين لايه استراتوسفر براي جلوگيري از انتشار گازها و ايجاد تراكم، ملكولي
كنترل دما در سطح زمين
تبديل اكسيژن به لایه اوزن جهت جذب اشعه ماوراءبنفش توسط اين لايه
.
* لایه سوم ازونوسفر با ویژگی هایی شامل:
جذب اشعه ماوراء بنفش و كنترل تشعشات خورشيدي
جلوگيري از افزايش دما در لايه تحتاني
عبور جزئي اشعه ماوراء بنفش از اين لايه به سطح زمين براي فتوسنتز گياهان
.
* لايه چهارم مزوسفر: با ویژگی هایی شامل:
مبدل برودتي براي كاهش دما در سطح زمين
.
* لايه پنجم يونسفر با ویژگی هایی شامل:
لایه یونسفر، لایه منفردی نیست، بلکه مجموعه‌ای از چند منطقه در اتمسفر زمین می باشد. اتمسفر زمین سه ناحیه یونوسفر اصلی دارد که آنها را لایه D، لایه E و لایه F می‌نامند. این سه منطقه مرزهای دقیقی ندارند و ارتفاع‌شان نیز طی روز و از فصلی به فصل دیگر تغییر میکند. منطقه D کم‌ارتفاع‌ترین یونوسفر است که از ۶۰ یا ۷۰ کیلومتری از سطح زمین شروع می‌شود و تا ارتفاع ۹۰ کیلومتری امتداد می‌یابد. یونوسفر بعدی منطقه E است که از ارتفاع حدودا ۹۰ یا ۱۰۰ کیلومتری از سطح زمین آغاز می‌شود و تا ارتفاع ۱۲۰ یا ۱۵۰ کیلومتری ادامه می‌یابد. مرتفع‌ترین یونوسفر نیز منطقه F است که از حدود ۱۵۰ کیلومتری از سطح زمین آغاز می‌شود و گاهی تا ارتفاع ۵۰۰ کیلومتری نیز ادامه می‌یابد. با اینکه هر یک از مناطق سه‌گانه یونوسفر ارتفاع متفاوتی دارند اما برخلاف لایه‌هایی همچون تروپوسفر و استراتوسفر، جدا از هم نیستند. بلکه این نواحی یونیزه شده از طریق لایه‌های مختلف جو زمین با هم پیوند دارند.
يونسفر نقش اصلي در انتشار امواج الكترو مغناطيسي داشته و اثرات مهمي بر ارتباطات راه دور دارد.
بازتابش امواج راديوئي تابيـــده از سطح زمين براي برقراری ارتباطات رادیویی و مجازی
.
* استقرار لايه ششم ترموسفر با ویژگی هایی شامل:
این لایه بیش‌تر حرارت خورشید را جذب میکند.
شفق قطبی در این لایه اتفاق می افتد. خداوند در سوره انشقاق آیه 16 به شفق قطبی قسم خورده است .
فَلَا أُقْسِمُ بِالشَّفَقِ سوگند به شفق
.
* اگزوسفر با ویژگی هایی شامل:
تجزيه مولكولها به اتم
افزايش درجه حرارت بلحاظ تجزيه مولكولي (تا حد 6000 درجه سانتيگراد) كه عاملي است براي ذوب شدن اجرام آسماني و جلوگيري از برخورد آن با زمين
جلوگيري از نفوذ تشعشات و انفجارات خورشيدي و همچنين بادهاي خورشيدي به كره زمين
.
و اما آنچه قرآن درباره لایه های هفتگانه آسمان می گوید!!!!
.
* سوره مومنون – آیه ﴿86﴾
.قُلْ مَنْ رَبُّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَرَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ
آسمانهاى هفتگانه و پروردگار عرش بزرگ كيست بگو پروردگار
.
* سوره طلاق – آیه ﴿12﴾
ٱللَّهُ ٱلَّذِى خَلَقَ سَبْعَ سَمَٰوَٰتٍ وَمِنَ ٱلْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ يَتَنَزَّلُ ٱلْأَمْرُ بَيْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوٓا۟ أَنَّ ٱللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ وَأَنَّ ٱللَّهَ قَدْ أَحَاطَ بِكُلِّ شَىْءٍ عِلْمًۢا
خداوند همان کسی است که هفت آسمان را آفرید، و از زمین نیز همانند آنها را؛ فرمان او در میان آنها پیوسته فرود می‌آید تا بدانید خداوند بر هر چیز تواناست و اینکه علم او به همه چیز احاطه دارد!
.
* سوره نباء – آیه ﴿12﴾
.وَ بَنَیْنا فَوْقَکُمْ سَبْعاً شِداداً
و بالاى سر شما هفت بناى محکم بنا کردیم.
.
* سوره ملک – آیه ﴿3﴾
الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقًا مَا تَرَى فِي خَلْقِ الرَّحْمَنِ مِنْ تَفَاوُتٍ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرَى مِنْ فُطُورٍ
كسى كه هفت آسمان را بر فراز یکدیگر آفريد. در آفرینش خدای رحمان، خلل و نابسامانی و ناهمگونی نمی بینی. پس بار دیگر بنگر… آیا هیچ خلل و نابسامانی و ناهمگونی می بینی؟
.
* سوره نوح – آیه ﴿15﴾
أَلَمْ تَرَوْا كَيْفَ خَلَقَ اللَّهُ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقًا
آیا ندیدید که خداوند چگونه هفت آسمان را به طبقاتی (بسیار منظم و محکم) خلق کرد؟
.
* سوره فصلت – آیات ﴿11﴾ و ﴿12﴾ و ﴿13﴾
ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاءِ وَهِيَ دُخَانٌ فَقَالَ لَهَا وَلِلْأَرْضِ ائْتِيَا طَوْعًا أَوْ كَرْهًا قَالَتَا أَتَيْنَا طَائِعِينَ
سپس اراده آفرينش آسمان فرمود در حالي كه به صورت دود بود، به آن و به زمين دستور داد به وجود آئيد و شكل گيريد، خواه از روي اطاعت و خواه اكراه! آنها گفتند: ما از روي طاعت ميآئيم!
فَقَضَاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ فِي يَوْمَيْنِ وَأَوْحَى فِي كُلِّ سَمَاءٍ أَمْرَهَا وَزَيَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْيَا بِمَصَابِيحَ وَحِفْظًا ذَلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ
پس آنها را ( لایه های جوی زمین را) در دو روز به صورت هفت آسمان به انجام رسانید، و در هر آسمانی وظیفه اش را وحی کرد (دستور داد) و آسمان دنیا را با چراغ هایی (نور ستارگان) آرایش دادیم و حفظش کردیم… تمام آنها دارای تقدیری (سرنوشتی دقیق) است توسط خداوند عزیز و دانایی که عزت و علمش نزد اوست.
فَإِنْ أَعْرَضُوا فَقُلْ أَنْذَرْتُكُمْ صَاعِقَةً مِثْلَ صَاعِقَةِ عَادٍ وَثَمُودَ.
اگر روی گرداندند، بگو: من شما را از صاعقه ای مرگبار چون صاعقه عاد و ثمود بیم می دهم.
.
* سوره مومنون – آیه ﴿17﴾
وَلَقَد خَلَقنا فَوقَكم سَبَع طرائق وَ ما كنا عِن الخَلق غافِلين.
ما بر بالاي سر شما هفت طبقه قرار داديم و ما هرگز نسبت به بندگان خود غافل نبوده‌ايم.
.
نکات تفسیری:
* در خصوص آیه 11 سوره فصلت منظور از دخان همان جو اتمسفر پیرامون زمین است که از بخار بوده است. چنانچه آقای سید هبة الدین شهرستانی در کتاب اسلام و هیئت، ص 131 تا 145ثابت میکند که مقصود از آسمان همین کره بخار است. و دود (دخان) را در این آیه شریفه، به معنای همان بخار مصطلح می‌داند و در پایان نتیجه می‌گیرد که: آنچه از مجموع روایات استفاده می‌کنیم مقصود از دود همان بخار است منتها آنکه چون بخار و دود هر دو از یک منشأ هستند و یا چون در عرف و در بدو نظر شبیه همند اسم دخان بر بخار اطلاق شده است. پس همه روایات ناطق است بر اینکه تمامی آسمان‌های هفتگانه که محیط بر زمینهای هفتگانه است از بخار آفریده شده است.
.
* با توجه به اینکه انسان توانست اینترنت و فضای مجازی را اختراع کند و از آن برای کسب روزی های مادی و معنوی استفاده نماید، به خاطر وجود لایه یونسفر است.
خداوند در سوره ذاریات آیه 22 قسمی فرموده که : وَفِي السَّمَاءِ رِزْقُكُمْ وَمَا تُوعَدُونَ یعنی روزی ای به بشر می دهیم که در دل آسمان است که از وعده های ماست. از این آیه و وعده ای که فرموده چه بسا یکی از منظور های این آیه همین باشد که در آینده بشر به علمی دسترسی پیدا خواهد کرد که با استفاده از آن می تواند برای بدست آوردن روزی های مادی و معنوی خود از فضای آسمان استفاده نماید . فضایی که به خاطر وجود و ویژگی های همین لایه یونیسفر است.