💥 مَثَلُهُمْ كَمَثَلِ الَّذِي اسْتَوْقَدَ نَارًا فَلَمَّا أَضَاءَتْ مَا حَوْلَهُ ذَهَبَ اللَّهُ بِنُورِهِمْ وَتَرَكَهُمْ فِي ظُلُمَاتٍ لَا يُبْصِرُونَ ﴿۱۷﴾
📌 آری، مثل جماعتی که علی را رها کرده و ولایتش را نپذیرفتند و بجای آن از غاصبان ولایت علی دنباله روی نمودند مانند مثل کسانی است که آتشی افروختند و چون پیرامون آنان را روشنایی داد خدا مرگشان را رسانده و نورشان را برد ، لیکن در میان تاریکی های کفر و ضلالت رهایشان کرد و اینانند که به جزای اعمالشان در آخرت گرفتار میشوند به طوریکه کورکورانه راهی برای بیرونرفتن و فرار کردن نمییابند.
* امام باقر علیه السلام فرمود: پیامبر درباره آیهی: قُل لَّوْ أَنَّ عِندِی مَا تَسْتَعْجِلُونَ بِهِ لَقُضیَالْأَمْرُ بَیْنیِ وَ بَیْنَکُمْ؛ بگو اگر آنچه دربارهی آن عجله دارید نزد من بود، و به درخواست شما ترتیب اثر میدادم، عذاب الهی بر شما نازل میگشت و کار میان من و شما پایان گرفتهبود. (انعام/۵۸) فرمود: اگر به من اجازه میدادند، شما را نسبت به آنچه که در دل پنهان کردهاید آگاه میساختم. آنچه که شما در دلتان مخفی میکنید این است که شما مرگ مرا میخواهید و میخواهید مرگ من به تعجیل بیفتد تا بعد از من به اهلبیتم ظلم کنید. این آیه مَثَل شماست، چنانچه آیهی کَمَثَلِ الَّذِی اسْتَوْقَدَ ناراً نیز در وصف شماست.
منبع: تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۵۸ / الکافی، ج۸، ص۳۷۹/ بحارالأنوار، ج۲۳، ص۳۲۱/ نورالثقلین
.
* امیرالمؤمنین فرمود: پس از رحلت پیامبراکرم در اجتماع مردم در مسجد، با صدای بلند فرمودند: کسانی که کافر شدند و سدّ راه خداوند گشتند اعمالشان نابود میگردد. ابنعباس گفت: ای اباالحسن)! از چه روی چنین سخن گفتید؟ حضرت فرمود: آیا تو بر اینکه پیامبر پس از خود، ابوبکر را به خلافت برگزید شهادت میدهی؟ گفت: نشنیدم که پیامبر کسی غیر از تو را به عنوان وصیّ خود برگزیند. حضرت فرمود: پس چرا تو با من بیعت نکردی؟ گفت: دیدم، همه مردم به بیعت با ابوبکر اجتماع کردند، من هم به ایشان پیوستم. حضرت فرمود: همانطور که قوم بنیاسرائیل بر پرستش گوساله اجتماع کردند، شما نیز این چنین مورد آزمایش قرار گرفتید و همچنین مَثَل شما مثل کسی است که آتشی بیفروخت و همین که اطراف وی را روشن ساخت، خدا نورش را برد و در تاریکی رهایش کرد که در آن چیزی نمیبینند. آنها کر، گنگ وکورند پس بهسوی حق باز نمیگردند.
منبع: تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۵۸ / بحارالأنوار، ج۲۹، ص۵/ القمی، ج۲، ص۳۰۱
.
* امام کاظم علیه السلام فرمود: مَثَل این منافقان همچون کسی است که آتشی برپا میکند تا با آن اطرافش را ببیند؛ پس آنگاه که میتواند ببیند، خداوند با فرستادن باد و یا باران، آتش را خاموش کرده و نورش را از بین میبرد؛ مَثَل این منافقان پیمانشکن اینچنین است؛ زمانیکه خداوند از ایشان بر ولایت علیّبنابیطالب بیعت گرفت به ظاهر شهادتدادند که هیچ معبودی جز خدای یکتا نیست و محمّد بنده و فرستاده اوست و علی سرپرست، وصی، وارث و جانشین او در میان امّتش میباشد؛ احکامش را قضاوت کرده و وعدههایش را محقّق نموده و امور بندگان را پس از پیامبر به جای او سیاست میکند؛ و بهخاطر ولایتش، ارزشهای اسلام و مسلمین را به ارث میبرد و مردم نیز بهخاطر آن او را اطاعت میکنند و بدین سبب دفاع از او را نیکو میدارند و به خاطر ولایتش، گوش به فرمان او هستند و او را چون برادری دانسته و از او صیانت میکنند؛ همانطور که از داشتههای خود حفظ و صیانت میکنند. زمانیکه به امر پروردگار دو جهان که به اسرار مطّلع است و رازی برایش پنهان نمیماند زمان مرگ آنها فرا برسد، خداوند ایشان را بهسبب کفر درونیشان عذاب میکند؛ پس آن زمانی است که نورشان زایل شده و در تاریکی عذاب الهی فرومیروند. در تاریکی جزای اعمالشان در آخرت گرفتار میشوند؛ بهطوریکه راهی برای بیرونرفتن و فرارکردن نمییابند.
منبع: تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۶۰ / بحارالأنوار، ج۳۱، ص۵۶۷/ الإمام العسکری، ص۱۳۰
.
* امام باقر علیه السلام فرمود آنان فضل و مقام اهل بیت را نمیبینند.
منبع : تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۶۰ / بحارالأنوار، ج۵، ص۱۱
* انصاریان:
سرگذشت آنان مانند کسانی است که در شب بسیار تاریک بیابان آتشی افروختند تا در پرتو آن خود را از خطر نجات دهند، چون آتش پیرامونشان را روشن ساخت، خدا به وسیله توفانی سهمگین نورشان را خاموش کرد و آنان را در تاریکی هایی که مطلقاً نمی دیدند واگذاشت.
.
* خرمشاهی:
داستان ايشان همچون داستان كسانى است كه آتشى افروختند، و چون پيرامونشان را روشن كرد بناگاه خداوند نورشان را خاموش كرد، و در تاريكىاى كه چيزى را نمىبينند واگذاشت.
.
* فولادوند:
مثل آنان همچون مثل كسانى است كه آتشى افروختند و چون پيرامون آنان را روشنايى داد خدا نورشان را برد و در ميان تاريكيهايى كه نمى بينند رهايشان كرد.
.
* قمشهای:
مثل ایشان مانند کسی است که آتشی بیفروزد، و همین که روشن کند پیرامون او را، خدا روشنی آنان را ببرد و رها کند ایشان را در تاریکییی که هیچ نبینند.
.
* مکارم شیرازی:
آنها (منافقان) همانند كسي هستند كه آتشي افروخته (تا در بيابان تاريك راه خود را پيدا كند) ولي هنگامي كه آتش اطراف خود را روشن ساخت خداوند (طوفاني ميفرستد و) آن را خاموش ميكند، و در تاريكي وحشتناكي كه چشم كار نميكند آنها را رها ميسازد.
* تشبیه به آتش:
خداوند منافقان را به کسی تشبیه میکند که آتشی افروخته است. این آتش نمادی از نور ایمان و هدایت است که منافقان در ابتدا ادعای آن را دارند.
* زوال نور:
پس از روشن شدن اطراف با آتش، خداوند نور آن را میگیرد. این به این معنی است که منافقان باطن کفر خود را آشکار میکنند و نور ایمانشان از بین میرود.
* تاریکی و بیبصری:
در نهایت، منافقان در تاریکی و بیبصری رها میشوند. این به معنای گمراهی و ناتوانی آنها در دیدن حق و حقیقت است.
* منافقان و فرصت ایمان:
این آیه میتواند هشداری برای منافقان باشد که اگرچه ممکن است در ابتدا از نور ایمان بهرهمند شوند، اما این نور پایدار نیست و در نهایت به تاریکی و گمراهی خواهند رسید.
* تفسیرهای دیگر
برخی از مفسران، این آیه را به این صورت تفسیر کردهاند که خداوند در قیامت نور ایمان منافقان را میگیرد و آنها را در عذاب و تاریکی ابدی رها میکند.
* اهمیت آیه:
این آیه اهمیت ایمان حقیقی و دوری از نفاق را نشان میدهد. همچنین، به ما یادآوری میکند که نور ایمان باید در دل ما روشن باشد و اگر این نور از بین برود، در تاریکی و گمراهی خواهیم ماند.
* در مجموع، این آیه هشداری برای منافقان و تشویقی برای مومنان است تا در راه ایمان ثابت قدم باشند و از نفاق دوری کنند.