* تفسیر روایی برهان
اَلبُرهان فى تَفسير القُرآن از مهم‌ترین تفاسیر روایی شیعه، تألیف سید هاشم بحرانی (حدود ۱۰۵۰ الی ۱۱۰۹قمری)
نویسنده در این تفسیر به تناسب آیات قرآن کریم، به موضوعات فقهی، قصص، احادیث نبوی و فضایل اهل‌بیت(ع) اشاره کرده است.
این تفسیر فقط روایات تفسیری آیات قرآنی را گرد آورده و مؤلف از تحلیل، ارزیابی و اجتهاد درباره معانی آیات که در تفاسیری مانند التبیان دیده می‌شود، پرهیز کرده است.
سید هاشم بحرانی مشهور به علامه بحرانی از فقها، محدثین و مفسران شیعه در قرن یازدهم و اوایل قرن دوازدهم قمری است.
وی در مقدمه کتابش، انگیزه خود از نگارش این تفسیر را ارائه منبعی برای فهم تفاسیر اهل‌بیت از آیات قرآنی و اسرار قرآن کریم و ضرورت آشنایی با نظرات ایشان برای فهم این کتاب آسمانی معرفی کرده است. وی هم چنان از این طرز تفکر غلط که همه اسرار قرآن با دو دانش معانی و بدیع قابل دستیابی است بی‌اندازه تعجب کرده و راه فهم اسرار قرآن را استفاده از روایات اهل بیت(ع) دانسته که تأویل و تنزیل قرآن در خانه آنها نازل شده است.
* تفسیر روایی نورالثقلین
نور الثقلین تفسیر روایی و به زبان عربی تالیف عبدعلی بن جمعه حویزی (یا هُوِیزی) از فقها و محدثان شیعه قرن دوازدهم است. در این مجموعه ۱۳۴۲۲ حدیث گرد آمده است. از آنجا که این کتاب دربرگیرنده آیات (ثقل اکبر) و روایات (ثقل اصغر) است، با اقتباسی از حدیث ثقلین که مورد قبول همه مسلمانان است، نورالثقلین نامیده شده است.
این تفسیر تنها در برگیرنده بخشی از آیات قرآن است که روایاتی از پیامبر اکرم و اهل بیت درباره آن وارد شده است و به همین دلیل تفسیر همه آیات قرآن نیست
وی در مقدمه کتاب آورده است که هدف از نگارش این تفسیر، فراهم آوردن مجموعه‌ای مدون از روایات اهل بیت علیهم السلام در تفسیر قرآن بوده است. او سپس می‌افزاید که اگر در این زمینه روایتی نقل کرده که ظاهر آن مخالف اجماع امامیه است، مقصود از آن، بیان اعتقاد یا عمل نیست بلکه هدف عمده، آن است تا ناظری آگاه بر چگونگی و منبع آن نقل مطّلع شود و در مقام رفع ناسازگاری آن روایت با اجماع برآید.
در این تفسیر مؤلف به ترتیب سوره و آیات، مجموعه روایات متناسب با مضمون هر آیه و نیز احادیثی که متضمّن تفسیر و توضیحی درباره آن آیه است را نقل کرده و از هرگونه شرح و تفسیر و بیان و توضیحی دوری گزیده است.
عمده‌ترین ویژگی این مجموعه جمع بین آیات و روایات است که در فهم معارف قرآنی بسیار لازم است. روایات این تفسیر، یا جنبه تبیین و توضیح معنای آیه را دارد و یا در باب بیان‌شان نزول آیات یا انطباق آنها بر اهل بیت است. گرچه قسمت نخست از روایات که شامل تبیین و توضیح الفاظ، اعراب و قرائت است، اندک می‌باشد.
همچنین تفسیر هر سوره با نقل روایات فضیلت، خواص، آثار و ثواب قرائت آن آغاز می‌شود. روایات شأن نزول در مرحله بعد و روایاتی که در بیان تأویل، مصداق یا تطبیق هستند در مرحله بعد ذکر میشوند و در نهایت احادیثی که در ارتباط با تفسیر مستقیم آیه هستند نقل شده است.
* تفسیر روایی قمی
تفسیر علی بن ابراهیم قمی مشهور به تفسیر قمی از تفاسیر کهن شیعی، اثر علی بن ابراهیم قمی (متوفای ۳۰۷قمری) فقیه و محدث شیعه، معاصر امام هادی(ع) و امام عسکری(ع) و از مشایخ و اساتید کلینی است. تفسیر وی از مصادر تفسیری شیعه و در زمره تفاسیر روایی است. برخی از محققان، انتساب این کتاب به علی بن ابراهیم را نپذیرفته‌اند.
گرایش علی ابن ابراهیم در این تفسیر، روایی و روش کلی مؤلف، نقل احادیث تفسیری از ائمه معصومین است.
لذا این گرایش حدیثی باعث شده است که مؤلف، با استناد به روایات، به آسانی از ظاهر آیات دست بکشد.
تفسیر قمی از تفاسیر تأویلی به شمار می‌آید و تاویل در آن بسیار است. از این رو بسیاری از آیات به فضائل اهل بیت علیه السلام یا رذائل دشمنانشان تفسیر شده که در واقع معنای باطنی آیات به شمار می‌آیند. در این کتاب مفسر به صورت محدود به شرح واژگان، اسباب نزول، قصص قرآنی، ذکر غزوات و آیات الاحکام می پردازد.
همچنین به مباحث اعتقادی و ردّ فرقه‌های باطل پرداخته و از آیات قرآن برای رد مذاهب مختلف غیراسلامی مانند بت‌پرستان و زنادقه و دهریه و برخی از فرق اسلامی مانند معتزله، قدَریه، مُجَبِّره و نیز دیدگاه‌های نادرست دیگر استفاده می‌کند.
از دیگر ویژگی های آن دفاع از مکتب امامت و ولایت، ذکر فضائل اهل بیت علیهم السلام و معایب دشمنان در ذیل آیات و مطرح‌کردن مباحث علوم قرآنی مانند نسخ، حروف مقطعه، محکم و متشابه و توقیفی نبودن آیات است.
جهت اطلاع روایت های علی بن ابراهیم قمی عمده تفسیر را تشکیل می‌دهد که از پدر خویش، ابن ابی عمیر و مشایخ خود نقل کرده است. باقی روایت‌ها از ابوالجارود و احادیث متفرقه است. لیکن نجاشی، شیخ طوسی در تهذیب الاحکام، علامه حلی در سعد السعود ، شیخ طبرسی در اعلام الوری، ابن شهر آشوب در المناقب از کتاب تفسیر قمی نقل کرده‌اند و این کتاب مأخذ بسیاری از منابع و متون پس از خود مانند کتب اربعه، مجمع البیان، تفسیر صافی، وسائل الشیعه، بحارالانوار و غیره بوده و اکثر بزرگان پیشین برآن اعتماد دارند.
* اللوامع النورانیه فی اسماء علی و اهل بیته القرآنیه
اللوامع النورانية في أسماء علي و أهل‌بيته القرآنية، اثر سيد هاشم حسینى بحرانى (متوفاى 1107قمری) است كه به زبان عربى نوشته و در آن آياتى كه در شأن و فضايل اهل‌بيت علیهم السلام نازل شده، همراه با رواياتى كه اين نكات را بيان كرده، آورده است.
اين اثر را شيخ حامد فدوى اردستانى تصحيح كرده و بر آن تعليقاتى نوشته و با افزودن مقدمه‌اى عالمانه درباره شرح حال و منزلت علمى نویسنده و آثار ايشان، منتشر ساخته است.
نویسنده در متن مباحثش نخست مقدمه‌اى علمی‌آورده كه داراى چهار فايده است و بعد وارد بحث اصلى شده و به ترتيب آيات قرآن از سوره فاتحه شروع كرده و تا سوره تكاثر ادامه داده و روايات تفسيرى و تأويلى را ذكر كرده است.
روش نویسنده، نقلى است و بر گردآورى هرچه بيشتر روايات تأكيد فراوان كرده و در اين راه موفق شده و كتابى پر برگ و بار را فراهم آورده است ولى از نظر اجتهاد و تحليل و تبيين پيام‌هاى آيات و روايات و نظريه‌پردازى و نوآورى متأسفانه چندان كوششى در آن مشاهده نمى‌شود.
زبان و ادبيات اين اثر، عربى قديمى می باشد و نویسنده، در مجموع اين كتاب، بنا به تعبير خودش تعداد 1154 اسم (فضيلت) براى اميرالمؤمنين على علیه السلام و ساير امامان معصوم علیهم السلام را در ذیل آیات گرد آورده است.
پیشنهاد نگارنده برای عزیزانی که محقق و پژوهش کننده در علم تاویل آیات هستند، تهیه این کتاب با ترجمه سید غریب موسوی مهر است که بسیار فوق العاده و برای مطالعه توصیه می شود.