* سوره انعام پنجاه و پنجمین سوره‌ای است که بر پیامبر اکرم نازل شده است و در چینش مُصحَف، ششمین سوره است. نام انعام به دلیل کلمه انعام در 4 آیه این سوره است که اکثر مفسرین و قریب به اتفاق منظور از انعام را چهارپایان می دانند، در صورتیکه مفسرینی که از علم تاویل قرآن بهره مندند، منظور از انعام را جمع نعم الهی یعنی محمد و آل محمد می دانند. توسل برداشتن به ختم انعام برای برآورده شدن حاجات که بدان زیاد سفارش شده است نیز از این بابت است، و الا هیچ عاقلی توسل به چهارپایان نمی کند.
.
* این سوره مکی است و به صورت یکجا در مکه نازل شده است.
* سوره انعام دارای ۱۶۵ آیه ۲۹۷۱ کلمه و ۱۲۷۲۷حرف است.
.
* نام های دیگر سوره شامل:
* حجت
زیرا در این سوره به دلایل نبوت پرداخته است.
.
آیات ویژه سوره شامل:
.
* آیه تمسک / آیه ۱۷
هدف سوره انعام را، ریشه‌کن کردن عوامل شرک دانسته‌اند؛ به همین دلیل در این آیه ضمن تقبیح توجه به غیرخدا، بیان می‌دارد که برای حل مشکلات و رفع زیان و جلب منفعت به معبودهای ساختگی پناه مبرید؛ چراکه اگر کمترین زیانی به تو برسد برطرف کننده آن کسی جز خدا نخواهد بود و اگر خیر و برکتی نصیب تو شود، فقط در پرتو قدرت خداوند است. این آیه را بیان‌گر حکومت اراده خدا بر تمام اراده‌های دیگر دانسته‌اند و به صراحت عقیده ثنویین (دوگانه پرستان) را که قائل به دو منشأ برای خیر و شر هستند رد می‌کند. علامه طباطبایی هدف سوره انعام را بیان توحید و اثبات ربّی یگانه برای انسان و تمام جهانیان می داند…و ضُرّ در این آیه را غیر عذاب روز قیامت می داند که تنها خداوند می‌تواند آن را برطرف سازد و تنها باید به خیر خداوندی امیدوار بود که یگانه معبود شایسته پرستش است وهیچ چیزی نمی تواند مانع تحقق ارادهاش شود چرا که او بر انجام هر کاری تواناست.
در تفسیر نمونه تصریح شده که آین آیه در رد ثنویت است و چون شر مطلق در جهان وجود ندارد هنگامى كه شر(ضُرّ) به خدا نسبت داده مى‌شود منظور امورى است كه به ظاهر سلب نعمت است ولى در واقع خير است یعنی يا براى بيدار باش و يا تعليم و تربيت و برطرف ساختن غرور و طغيان و خود خواهى و يا به خاطر مصالح ديگر است.
.
* آیه معرفت یهود به محمد و آل محمد/ آیه ۲۰ ﴿الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْرِفُونَهُ كَمَا يَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمُ )
این آیه یک بار دیگر در سوره بقره آیه ۱۴۶ تکرار شده است و در پاسخ به مشرکانی است که مدعی بودند ما مراجعه به اهل کتاب كردیم و اطلاعاتى از پیامبر نداشتند. قرآن با این سخن، این پیام را می‌رساند که اهل کتاب نه تنها از اصل ظهور و دعوت پیامبر(ص) آگاه بودند، بلکه جزئیات و خصوصیات و نشانه‌های دقیق او را می‌دانستند. چنان‌که از عبدالله بن سلام که از علمای یهود بود و اسلام را پذیرفت نقل شده است که گفت: من او را بهتر از فرزندم می‌شناسم. برخی از جمله پایانی آیه( الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ فَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ) استفاده کرده اند که تنها شناخت و علم، مايه‌ى نجات انسان نيست، چه بسيار خداشناسان و پيامبرشناسان و دين‌شناسان كه به خاطر عناد و لجاجت از زيان كارانند و این که كتمان حقّ، سبب سوء عاقبت و خسارت به خويشتن است.
.
* آیه مفاتح الغیب / آیه ۵۹
گفته شده است تر و خشک، کنایه از همه چیز است و عمومیت را می‌رساند. مفسران درباره مقصود از «کتاب مبین»، اختلاف‌نظر دارند. تفسیر المیزان می‌گوید کتاب مبین هرچه باشد، این دنیا ـ که شامل موجودات است ـ نیست، بلکه کتابی است که برنامه موجودات در آن ثبت است و بر موجودات مقدم است و بعد از فنای آنها هم باقی می‌ماند. در تفسیر نمونه نیز آمده است بیشتر به نظر می‌رسد منظور از «کتاب مبین» همان مقام علم پروردگار است؛ یعنی همه موجودات در علم بی‌پایان او ثبت است و تفسیر کتاب مبین به لوح محفوظ[۲۳] نیز قابل تطبیق بر همین معناست؛ چه اینکه بعید نیست لوح محفوظ نیز همان صفحه علم خدا باشد.[۲۴] در رکعت دوم نماز غفیله که از نمازهای مستحبی مشهور که بین نماز مغرب و عِشا خوانده می‌شود.آیه ۵۹ سوره انعام خوانده می شود.
.
* آیه ده برابر شدن پاداش / آیه ۱۶۰
بنا بر برخی از روایات، زمانی که این آیه نازل شد، پیامبر(ص) از خدا پاداش بیشتری تقاضا کرد. خداوند در پاسخ، این آیه را نازل کرد: هر کس کار نیکی بجا آورد، ده برابر آن پاداش دارد. بار دیگر پیامبر پاداش بیشتری از خدا درخواست کرد و خداوند این آیه را نازل کرد: مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللهَ قَرْضاً حَسَناً فَيُضاعِفَهُ لَهُ أَضْعافاً
برخی از مفسران در توضیح آیه به دو نکته اشاره کرده اند نخست این که از كلمه‌ى «جاءَ» استفاده مى‌شود كه پاداش و كيفر مورد بحث در اين آيه، مربوط به دادگاه قيامت است. وگرنه چه بسا خلافى كه با توبه در دنیا محو يا به نيكى تبديل شود و چه بسا نيكى‌ها كه با ریا و عُجب و گناهان ديگر محو و حبط شود. پس عملى ملاك است كه به صحنه‌ى قيامت آورده شود. نکته دوم این که گرچه آيه‌ى مربوط به عمل‌نيك و بد است، ولى طبق روايت، آنكه نيّت خير كند پاداش دارد ولى نيّت‌سوء تا به مرحله عمل نرسد، كيفر ندارد و اين فضل‌الهى است.
.
* آیه وزر / آیه ١٦٤ ﴿وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى﴾
مفسران گفته‌اند که این آیه عدالت خداوند را در مجازات بدکاران، نشان داده و بیان کرده است که هیچ کس به جهت گناه دیگری مجازات نمی‌شود.
.
* آیات الاحکام
فقها از بیش از ۱۵ آیه سوره انعام برای استنباط احکام فقهی استفاده کرده‌اند.
این سوره در سال چهارم یا پنجم بعثت و پس از آنکه پیامبر اکرم مأمور به آشکار کردن دعوت خود شد، نازل شده است. در آن زمان، مشرکان با شنیدن تعالیم جدید اسلام و تأثیر آن بر مردم، تلاش زیادی برای تخریب چهره پیامبر و مقابله با اسلام انجام می‌دادند و با شبهه افکنی مانع گسترش دین اسلام می‌شدند. سوره انعام در پاسخ به این شبهات و برای تثبیت عقاید مسلمانان نازل شده است. لذا این سوره با بیان آیات توحیدی، دلایل نبوت، و پاسخ به شبهات، به تقویت ایمان مسلمانان و مقابله با شبهات مشرکان کمک کرد.
* پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم می فرماید: هرکس سوره انعام را قرائت نماید، برای او پاداشی از درّ، به وزن همه چهارپایانی که خداوند در دار دنیا آن را آفریده است، خواهد بود و به تعداد تمام درّها، صد هزار حسنه و صدهزار درجه به او عنایت می شود. / مستدرک الوسائل ج۴ ص۲۹۷.
.
* امام صادق علیه السلام فرمود: تمام سوره انعام یک باره نازل گشت و ۷۰ هزار فرشته آن را مشایعت می کردند تا انکه بر محمد نازل شد پس آن را بزرگ شمارید و گرامی بدارید . در ۷۰ جای آن اسم اعظم پروردگار برده شده است و اگر مردم می دانستند چه چیزی در این سوره است تلاوتش را ترک نمی کردند. / ثواب الاعمال و عقاب الاعمال مترجم، ص۲۸۲.
.
* امام رضا علیه السلام می فرماید: سوره انعام یکباره نازل شده و ۷۰ هزار فرشته ان را بدرقه کردند در حالی که همه تسبیح و تهلیل و تکبیر زمزمه داشتند پس هر کس آن را قرائت کند همین فرشتگان تا روز قیامت برای او استغفار می کنند. / متن و ترجمه تفسیر البرهان ج۵ ص۲.
.
* ابن عباس گوید: هر کس سوره انعام را هر شب بخواند از جمله کسانی خواهد بود که در قیامت درامانند و هرگز آتش را با چشم خود نبیند. / ثواب الاعمال و عقاب الاعمال مترجم، ص۲۸۲.
* طلب آمرزش ملائک
جابر از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم روایت می کند: هر کس سه آیه نخست سوره انعام را تا «ما یکسبون» قرائت نماید خداوند ۴۰ هزار فرشته را می گمارد تا مانند ثواب عبادت خود تا روز قیامت را برای او بنگارند و فرشته ای را از آسمان هفتم بر می انگیزد تا مانع وسوسه شیطان در قلب او شود و میان او و شیطان حجاب ایجاد می کند و خداوند در روز قیامت می فرماید: به زیر سایه من باش و از نعمت های بهشتی بخور و از حوض کوثر بنوش و در سلسبیل غسل کن. زیرا تو بنده من و من خدای تو هستم. / مستدرک الوسائل ج۴ ص۲۹۷
.
* جهت آمرزش گناهان
رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: هر کس با ایمان، سوره مبارکه انعام را با اخلاص کامل و با توجه به معانی آیات بخواند و تا سوره انعام تمام نشده سخن نگوید خداوند متعال همه گناهان گذشته او را بیامرزد.
خواص آیات قران کریم، ص۵۲.
.
* روزی شدن خیرکثیر
هر کس سوره انعام را با مشک و زعفران نوشته و بشوید و شش روز متوالی از آب آن بیاشامد خیر بسیاری روزی او می شود و هیچ بدی به او نرسد و از هر درد و مرضی به اذن خدای تعالی معاف می شود. / تفسیر البرهان ج۵ ص۳
.
* بهبود بیماری
امام باقر علیه السلام فرموده است: «هرگاه به بیماری ای دچار شدی و از آن می ترسی که به تو زیان برساند، سوره انعام را قرائت کن، زیرا با قرائت این سوره آنچه از این بیماری بیم داری به تو نخواهد رسید. / قرآن درمانی روحی و جسمی به نقل از مکارم الاخلاق،ص۳۶۳
.
* تسکین خشم و غضب
خواندن آیه 3 این سوره جهت تسکین غضب و خشم و اضطراب بسیار نافع است و چون از خود یا دیگری این صفات مشاهده کند این آیه را بسیار بخواند خشم و غضب زایل گردد. ان شاءالله تعالی. / خواص آیات قران کریم، ص۵۴
.
* درمان غم و اندوه
هر گاه کسی دو آیه 17 و 18 این سوره را در وقت خواب، ۷ بار با نیت خالص و توجه به خدا و معنی آن بخواند، چون بیدار شود غم و اندوه او زایل شود. / خواص آیات قران کریم، ص۵۴
.
* نجات از گرفتاری
هر کس با ایمان، گرفتار شود چون دو آیه 63 و 64 این سوره را با نیّت خالص و توجه به خدا و معنی ان بخواند حق تعالی از آن گرفتاری او را خلاص کند. / خواص آیات قران کریم، ص۵۶
.
* زیاد شدن آب چاه
اگر کسی با ایمان آیه 99 این سوره را بر کاغذی بنویسد در روز جمعه ، سپس آن را در چاهی اندازد که منبع آب باشد برکت و زیادتی در آب ان چاه پیدا شود و هر درخت که از آب آن بخورد میوه بسیار بار آورد و خوش طعم باشد و از همه آفات و بلایا محفوظ باشد. / خواص آیات قران کریم، ص۵۸
.
* جهت زیاد شدن محصول
هر کس با ایمان آیه 141 این سوره را با نیت خالص و توجه به خدا و معنی آن، نقش کند برچوب، و در بالای بستان بیاویزد میوه های آن باغ، همه خوب و بسیار شود. / خواص آیات قران کریم، ص۶۰
.
* جهت مطیع شدن زن سرکش
هر کس با ایمان آیه 142 این سوره را بر نان با نیت خالص و توجه به معنی آن بنویسد و به خورد زن دهد آن زن مطیع شود اگرچه سرکش و نافرمان باشد. / خواص آیات قران کریم، ص۶۰
.
* ختومات مجرب
ابی بصیر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده که حضرت فرمود: کسی که حاجتی بخداوند دارد و خواستار برآورده شدن آن هست پس چهار رکعت نماز با فاتحة الکتاب و سوره انعام بخواند و پس از نماز هنگامی که ازقرائت آن فارغ شد بگوید: یا کریم، یا کریم، یا کریم، یا عظیم، یا عظیم، یا عظیم، یا اعظمُ من کلُّ عظیم، یا سمیعَ الدُّعاءِ، یا من لا تُغَیّرُهُ الایّامُ و اللّیالی، صلّ علی محمدٍ و آل محمد، وارحَم ضعْفی و فقری وَ فاقَتی وَ مسْکَنَتی، فانّکَ اَعْلَمُ بها منّی، و انت اعلمُ بحاجتی، یا من رَحِمَ الشیْخَ یعقوب، حین رَدَّ علیه یوسفُ، قرّةَ عَیْنِهِ، یا منْ رَحِمَ ایّوبَ بعد حُلُولِ بلائهِ، یا من رحم محمداً وَ منْ الْیُتْمِ آواهُ، وَ نَصَرَهُ علی جبابرةِ قریشٍ وَ طَواغیتها، وَ امْکَنَهُ منهم، یا مُغیثُ، یا مُغیثُ، یا مُغیث.
مکرر آن را می گویی. قسم به خدایی که جان من در دست قدرت اوست اگر خدا را به این نام ها بخوانی و سپس تمامی حوائج خود را از او بخواهی به تو عطا خواهد فرمود. ان شاءالله. / تفسیر البرهان فی تفسیر القرآن مترجم ج۵ ص ۲
.
* امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس را حاجتی باشد ۴۱ بار این سوره را بخواند حاجتش براید و اگر بلایی متوجه شود دفع گردد و اگر در یک مجلس نشود در چند مجلس بخواند (یا با جمعی بخوانند) و هر که آن را بخواند سپس این دعا را بخواند حاجتش براورده شود و آمرزیده گردد: یا سریعَ الحساب یا شدیدَ العِقاب یا غفورُ یا رحیمُ یا خالقُ یافاطِرالسَّموات وَ الارض یا فالِقَ الحَبِّ وَ النَّوی یا فالقَ الاصباحِ یا مُسَبّبَ الاسباب یا مُفَتِّحَ الابواب یا قاضِی الحاجات یا مُقیلَ العَثَرات یا مُحییَ الاموات یا نُورَ الارضِ وَ السّماوات یا غافِرَ الخَطیئات یا ساتِرَ العَورات یا دافعَ البلیّات إقضِ حاجتی فی هذه الساعات یا اله الاوّلینَ وَ الاخرین یا بدیعُ السماوات و الارض یا ذالجلال و الاکرام یا ارحم الراحمین. سپس حاجت خود را ذکر کند. / دو هزار و یک ختم ص۶۹
* آيه ۷
اگر مكتوبي بر كاغذ بر تو نازل مي كرديم و كافران آن را با دست خود لمس مي كردند ، پس باز هم كافران مي گفتند اين چيزي جز يك سحر آشكار نيست .
* آيه ۱۵
اگر من پروردگارم را نافرماني كنم پس از عذاب روز بزرگ بيم دارم .
* آيه ۱۶
اگر هر كس در آن روز عذاب از وي برگردانده شود پس حقا خدا به اورحم كرده است واين كاميابي آشكار است .
* آيه ۱۷
اگرخداوند به تو زياني برساند پس كسي جز او برطرف كننده آن نيست و اگر خداوند خيري به تو رساند اوبر هركاري تواناست .
* آيه ۲۱
اگرهركس به خدا دروغ بندد يا آيات اورا تكذيب كند پس اوستمكار تر است .
* آيه ۳۶
اگراي پيامبركساني گوش شنوا داشته باشند پس دعوت تورااجابت مي كنند .
* آيه ۴۴
اگرخدا را فراموش كنيد پس خدا تمام درهاي دنيا را به شما باز مي گرداند تا بداند داده مي شويد سر مست شويد وليكن ناگاه گرفتار مي شويد ودر آن هنگام يكباره نوميد مي شويد .
* آيه ۴۶
اگر خدا چشم و گوش شما را بستاند و بر دلهايتان مهر نهد پس كدام موجودي غير از خدا آنها را به شما باز مي گرداند .
* آيه ۴۷
اگر عذاب الهي ناگهان يا آشكارا به سراغتان بيايد پس فقط قوم ستمكار نابود مي شوند .
* آيه ۴۸
اگر به پيامبراني كه فقط براي بشارت وترساندن فرستاديم ايمان بياوريد و آنچه را كه ايشان مي خواهند اصلاح كنيد پس نه خوفي بر شماست ونه محزون مي شويد .
* آيه ۴۹
اگر آيات خدا را تكذيب كنيد پس به سزاي نافرمانيتان عذاب خدا شما را در خواهد گرفت .
* آيه ۵۱
اگر از محشور شدن به سوي پروردگارشان ميترسند پس ايشان را بيم ده و هشدار كه غير از او براي آنها هيچ ياور و واسطه اي نيست باشد ، كه پروا كنند .
* آيه ۵۲
اگر كساني صبحگاه وشامگاه پروردگارخودشان را مي خوانند ورضاي اورا مي جويند ، پس ايشان را طرد مكنيد كه اگر طرد كنيد از ستمكاران خواهيد بود .
* آيه ۵۴
اگر به خدا ايمان داشته باشيد ومومن باشيد ، پس سلام خدا بر شما خواهد بود و بدانيد كه خداوند بر خود واجب كرده است كه بر مومنان رحم كند . و اگركسي از شما به ناداني و از روي جهالت كار بدي كرد پس توبه كند و به صلاح آيد كه خدا آمرزنده مهربان است .
* آيه ۶۸
اگر كساني را ديدي كه در آيات ما به باطل ياوه مي گويند پس از آنان روي بگردان تا به سخني غيراز آن بپردازند و اگر شيطان آن را از ياد تو برد پس بعد از آن كه متذكر شدي با ستمكاران منشين .
* آيه ۷۰
اگر كساني دين خود را به بازيچه و سرگرمي گرفتند و زندگي دنيا فريبشان داده است پس ايشان را رها كن و توبا آن قرآن پندشان ده تا مبادا كسي به سبب كاري كه كرده به عذاب الهي دچار شود .
* آيه ۸۲
اگركساني كه ايمان آوردند و آنرا را به شرك نيالودند پس امنيت الهي مخصوص آنهاست و ايشانند كه هدايت يافته اند .
* آيه ۸۸
اگر خدا بخواهد پس هركس از بندگا نش را به هدايت مي كند .
* آيه ۹۲
اگر كساني به آخرت ايمان آورند پس به قرآن نيز ايمان مي آورند وآنان به نمازهاي خويش مراقبت دارند.
* آيه ۱۰۴
اگر هرکس چشم باز كند به روشنگري هايي كه از سوي پروردگار آمده پس به سود خود اوست و اگر هر كس چشم ببندد به زيان اوست .
* آيه ۱۰۷
اگر خدا مي خواست پس هيچكس شرك نمي آورد .
* آيه ۱۰۸
اگر كساني غير خدا را مي خوانند پس ايشان را دشنام ندهيد كه از سر دشمني وناداني خداوند را دشنام مي دهند .
* آيه ۱۱۱
اگرما همه فرشتگان را به سوي مشركين مي فرستاديم و مردگان با آنان به سخن مي آمدند وهمه چيز فوج فوج در برابرشان گرد مي آوريديم پس باز هم ايمان نمي آورردند مگر آنكه خدا بخواهد .
* آيه ۱۱۶
اگر از بيشتر مردم روي زمين پيروي كنيد پس تو را از را خدا به درمي كنند و به گزاف و حدس سخن مي گويند .
* آيه ۱۱۸
اگر به آيات خدا ايمان داريد پس از ذبحي كه نام خدا بر آن ياد شده است بخوريد .
* آيه ۱۲۰
اگر كساني گناه مي كنند پس به زودي سزاي اعمالي كه مرتكب مي شوند خواهند ديد .
* آيه ۱۲۱
اگر ذبحي نام خدا بر آن ياد نشده است پس مخوريد كه آن قطعا نافرمانيست . ، اگر اطاعت شياطين را بكنيد پس همانا مشركيد .
* آيه ۱۳۲
اگر خدا بخواهد پس شمارامي برد و بعد از شما هر چه را بخواهد جانشين مي كند .
* آيه ۱۳۴
اگرخدا به شما وعده اي دهد پس حتما خواهد آمد وشما مخالف نخواهيد شد.
* آيه ۱۴۷
اگر اي پيامير تو را تكذيب كردند پس بگو پروردگارتان صاحب رحمتي وسيع است ولي عذاب اواز گروه گناهكاران برگردانده نشوند .
* آيه ۱۴۹
اگر خدا مي خواست پس همه را هدايت مي كرد .
* آيه ۱۵۵
اگر پيرواين كتاب مبارك نازل شده ( قرآن ) باشيد و تقوا پيشه كنيد ، پس شما مشمول رحمت خدا مي گرديد .
* آيه ۱۵۷
اگر كساني از آيات خدا روي بگردانند پس به زودي به سبب اعراضشان به عذابي سخت مجازات خواهند شد.
* آيه ۱۶۰
اگر هر كس كار نيكي انجام دهد پس ده برابر آن پاداش مي بيند واگر هر كس كار بدي انجام دهد پس جز مانند آن مجازات نشود و ستم بر آنها نرود.