حمد آیه (7)

* امام باقر و امام صادق علیها السلام فرمودند صِراطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ؛ یعنی آنهایی که به اسلام و ولایت علی ابن‌ابی‌طالب هدایت نمودی و هرگز بر آن‌ها خشم نگرفتی و آن‌ها هرگز گمراه نشدند.

غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ یعنی که یهود و نصاری.

ولاضالین نیز یعنی شکّاکانی که امامت امیرمؤمنان را نمی‌شناسند و از امامت علی ابن‌ابیطالب گمراه شده‌اند.

منبع : تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰۰ بحارالأنوار، ج۳۵، ص۳۶۵

* پیامبر اکرم فرمود شیعیان علی کسانی هستند که ولایت حضرت علیّ‌بن‌أبی‌طالب بر آنان ارزانی شده است، لذا خداوند بر آنان غضب نمی‌کند و اینان گمراه نمی‌شوند.

منبع : تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰۲ بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۲۸/ بحارالأنوار، ج۳۵، ص۳۶۷/ فرات الکوفی، ص۵۱/ معانی الأخبار، ص۳۶/ نورالثقلین

* امام صادق علیه السلام فرمود : صِراطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ مقصودش محمّد و ذریّه‌ی پاک او علیهم السلام می‌باشد.

منبع : تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰۲ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۱۳/ معانی الأخبار، ص۳۶/ نورالثقلین

* امام رضا علیه السلام فرمود:  و هرکه در عبودیّت و بندگی، از أمیرمؤمنان تجاوز کند، او در زمره‌ی کسانی است که مورد غضب واقع شده و جزو گمراهان است.

منبع : تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰۲ نورالثقلین/ الإحتجاج، ج۲، ص۴۳۸

* امام باقر علیه السلام فرمود: ما راه روشن و صراط مستقیم به‌سوی خدای عزّوجلّ هستیم، ما نعمت خدا بر خلقیم.

منبع : تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰۲ / نورالثقلین/ کمال الدین و تمام النعمه ، ج۱، ص۲۰۶

* امام علی علیه السلام فرمود :  صِراطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ یعنی نعمتی‌که خدای عزّوجلّ پیش از ما به انبیاء و صدّیقین داد و ما با این جمله از او می‌خواهیم که به ما هم بدهد.

منبع: تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰۲ إرشادالقلوب، ج۲، ص۳۶۵/ بحارالأنوار، ج۱۰، ص۶۱

* امام علی علیه السلام فرمود:  امّا غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ؛ اینان یهودیان هستند.

منبع : تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰۴ / إرشادالقلوب، ج۲، ص۳۶۵

* امام صادق علیه السلام فرمود : الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ؛ ناصبیان هستند.

منبع: تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰۴ / بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۰/ نورالثقلین

* امام صادق علیه السلام فرمود: المَغضُوبِ عَلَیهِمْ؛ یهودیان هستند.

منبع : تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰۶ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۸/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۲۱/ العیاشی، ج۱، ص۲۲

*  امام علی علیه السلام فرمود:  غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ؛ یهودیان هستند که نعمت خدا را به کفر تبدیل نمودند، خداوند بر آن‌ها خشم‌گرفت که به‌صورت میمون و خوک درآمدند ما درخواست می‌کنیم از خدا که به ما خشم نگیرد چنانچه بر آن‌ها خشم گرفت.

منبع : تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰۶ بحارالأنوار، ج۱۰، ص۶۰/ إرشادالقلوب، ج۲، ص۳۶۵/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۵۹

*  امام باقر و صادق علیها السلام فرمودند:  المَغضُوبِ عَلَیهِمْ؛ یهودیان و نصرانی‌ها هستند و شک‌کنندگانی هستند که امیرمؤمنان را نمی‌شناسند.

منبع: تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰۶ / المناقب، ج۳، ص۷۳/ البرهان / بحارالأنوار، ج۳۵، ص۳۶۵

* امام رضا علیه السلام فرمود: هرکه در عبودیّت و بندگی، از امیرمؤمنان علیه السلام تجاوز کند او در زمره‌ کسانی است که بر آن‌ها غضب شده و جزو گمراهان است.

منبع : تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰۶ / بحارالأنوار، ج۲۵، ص۲۷۳

* امام صادق علیه السلام الضَّالِّینَ؛ یعنی نصرانی‌ها

منبع : تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰۶ / بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۸/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۲۱/ العیاشی، ج۱، ص۲۲

*  نامه‌ایست به‌سوی قیصر روم از علیّ‌بن‌ابیطالب علیه السلام که در آن حضرت فرمودند: : امّا وَ لَا الضَّالِّینَ؛ تو و امثال تو هستید ای پرستش‌کننده‌ی صلیب. بعد از عیسی‌بن‌مریم گمراه شدید. ما از پروردگارمان می‌خواهیم ما را مانند شما گمراه نکند.

منبع : تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰۸ / بحارالأنوار، ج۱۰، ص۶۰/ إرشادالقلوب ج 2، ص۳۶۵/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۵۹

* امام باقر و امام صادق علیها السلام فرمودند: الضَّالِّینَ یعنی گمراهان از امامت علی ا‌بن‌ابیطالب

منبع : تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰۸ / المناقب، ج۳، ص۷۳/ البرهان

.

امام صادق  در ضمن تفسیر این آیه فرمود: الضَّالّینَ الشّاکُ و الَّذِینَ لَا یَعْرِفُونَ الْإِمَامَ‏؛ ضالین و گمراهان، شکاکان و کسانی هستند که امامشان را نمی‌شناسند.

رسول خدا در ضمن حدیث ثقلین که شیعه و سنی نقل کرده‌اند، فرمود: إِنْ تَمَسَّکْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا ابدا؛ اگر همراه قرآن و اهل بیت: باشید، هرگز گمراه نمى‏شوید. این گمراهی، همان است که در آخر سوره حمد از خدا می­خواهیم که ما را از آن دور کند. غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لَا الضَّالِّین

رسول اکرم (ص) درباره لزوم شناخت‏ امام‏ و پیروى از او فرموده است: مَنْ مَاتَ وَ لَمْ یَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِیتَهً جَاهِلِیَّهً؛ اگر کسى بمیرد و امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلی از دنیا رفته است.

در یکی از ۵ دعاهای عصر غیبت می خوانیم: اللَّهُمَّ عَرِّفْنِى نَفْسَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِى نَفْسَکَ لَمْ أَعْرِفْ نَبِیَّکَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِى رَسُولَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِى رَسُولَکَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَکَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِى حُجَّتَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِى حُجَّتَکَ ضَلَلْتُ عَنْ دِینِى؛ خدایا! خودت را به من بشناسان که اگر خودت را به من نشناسانی، نمى‏توانم پیغمبرت را بشناسم. خدایا! پیغمبرت را به من بشناسان که اگر پیغمبرت را نشناسم، حجتت را هم نمى‏شناسم. خدایا! حجتت را به من بشناسان که اگر امام را نشناسم،‏ از دینم منحرف می شوم». به راستی که انحراف، وقتى است که انسان، امام زمانش را نشناسد.

امامان معصوم: لَا یَکُونُ الْعَبْدُ مُؤْمِناً حَتَّى یَعْرِفَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الْأَئِمَّهَ کُلَّهُمْ وَ إِمَامَ زَمَانِهِ وَ یَرُدَّ إِلَیْهِ وَ یُسَلِّمَ لَه‏؛ بنده خدا مؤمن نمی­شود تا آنکه خدا و رسولش و همه ائمه و امام زمانش را بشناسد و در امورش به امام زمانش رجوع کند و تسلیم او باشد.

سپس فرموده اند: چگونه ممکن است کسى امام آخر را بشناسد و امام اول را نشناسد؟

امام حسین فرمود: مَعْرِفَهُ أَهْلِ کُلِّ زَمَانٍ إِمَامَهُم؛ معرفت خدا، شناخت مردم هر زمان نسبت به امامشان است. یعنى معرفت خدا جز با معرفت امام زمان حاصل نمی‌شود. پس آفرینش براى عبادت خداست، عبادت خدا هم معرفت خدا و در نهایت، معرفت خدا هم به معرفت امام است. و نیز اگر کسى بخواهد ائمه را بشناسد، امام شناسى کامل در زیارت جامعه کبیره است که از امام هادی  علیه السلام به ما رسیده است.