آیات انقباض عالم

 

مقدمه ای بر  کشف قانون انقباض مجدد و پایان جهان هستی:

.

بر اساس نظریه این دانشمندان جهان مدام در حال انبساط است و تا اندازه ای گسترش خواهد یافت، ولی زمان این روند گسترش سیر معکوس به خود خواهد گرفت، و دوباره فاصله کهکشان ها و اجسام فضایی کمتر و کمتر خواهد شد و به هم نزدیکتر و نزدیکتر خواهند شد، تا اینکه کل اجسام فضای به قدری فشرده بشوند تا تبدیل به سیاهچاله بشوند، و یا تبدیل به یک اتم بنیادین که بعضی از دانشمندان معتقد هستند که همه فضا در انفجار بزرگ از دل آن بیرون زده است مبدل بشوند و درواقع با ادامه انقباض، دوباره جهان به نقطه اولش که در بیگ بنگ بوده بر می گردد. همان نقطه ای که نقطه شروع انبساط فعلی جهان است و دوباره اجرام و ستارگان و کهکشان ها تشکیل می شوند.

بعد از این اتفاق، یک انفجار بزرگ دیگر رخ خواهد داد و یک گیتی جدید از دل جهان مرده ما زاده خواهد شد.

در تعریفی دیگر می توان چنین گفت:

وقتی عمر یک جهان به اتمام می رسد کل جهان دچار پدیده ای به نام بیگ کرانچ و انقباض بزرگ میشود و فرآیند انبساط جهان برعکس میشود و جهان به عقب برمیگردد و دوباره منقبض میشود. و دوباره در اثر یک انفجار بزرگ دیگر،جهان جدیدی با استفاده از تکینگ­های جهان ما به وجود می آید.

برخی از فیزیکدانان معتقد هستند انفجارهای بزرگ بینهایت بار در گیتی رخ داده و این چرخه انقباض و انبساط همیشه در جهان رخ می دهد.

سرنوشت عالم در حقیقت بستگی به عددی دارد که در علم کیهان‌شناسی به آن چگالی بحرانی گفته می‌شود. چگالی بحرانی در واقع نشان دهنده مقدار جرمی است که می‌بایست در جهان موجود باشد تا انبساط متوقف و به انقباض تبدیل شود.  به این فرایند، فروریزش بزرگ یا انقباض بزرگ (Big Crunch) می گویند.

 

* انقباض بزرگ : (مهبانگ و مِه‌رُمب)

برای دانستن سرنوشت جهان باید بدانیم چگالی جهان چه قدر است.

پلانک، فیزیکدان و ستاره‌شناس مشهور، عددی را مشخص نمود به نام ثابت پلانک که طبق آن اگر برای مقدار حقیقی این عدد مرزی تعیین شود آن وقت اگر مقدار آن عدد از عدد پیشنهادی پلانک بیشتر باشد جهان تا ابد در حال انبساط است و اگر ثابت باشد جهان مقداری منبسط و پس از آن به همان شکل باقی می‌ماند و در صورتی که از ثابت پلانک کمتر باشد جهان ما پس از انبساط دوباره منقبض شده و در همان نقطه اولیه جمع می‌شود. اما به روایت دیگر، اگر چگالی جهان از چگالی بحرانی کمتر باشد انبساط عالم تا بی‌نهایت ادامه می‌یابد و سرعتش هم مدام افزایش می‌یابد.

در حالت دوم اگر مقدار چگالی جهان با چگالی بحرانی برابر باشد انبساط بالاخره روزی متوقف خواهد شد و در حالت سوم اگر چگالی جهان از چگالی بحرانی بیشتر باشد انبساط جهان روزی متوقف و به انقباض تبدیل می‌شود و بدین‌ترتیب این انقباض باعث شده تا دوباره تمام این جرم به نقطه آغازین باز گردد که  این همان فروریزش بزرگ یا انقباض بزرگ  است.

.

* نظریه بیگ بنگ:

معتبرترین مدل مابین مدل‌های کنونی کیهان‌شناسی (دریای سیاه‌چاله، جهان‌های متناوب و جهان از هم گسسته) است که وجود جهان قابل مشاهده را از ابتدایی‌ترین دوران شناخته‌شده در سراسر دوره تکامل آن توضیح می‌دهد. این مدل توصیف می‌کند که چگونه جهان از یک وضعیت نخستین با دما و چگالی بسیار زیاد در گذر زمان انبساط یافته‌ است و برای طیف گسترده‌ای از پدیده‌های مشاهده‌شده، از جمله فراوانی عناصر سبک، تابش زمینهٔ کیهانی و ساختار بزرگ مقیاس، توضیح جامعی ارائه می‌دهد.

مهم‌تر از همه این پدیده‌ها سازگاری این نظریه با قانون هابل و لومتر است:

هرچه کهکشان‌ها از زمین دورتر باشند، سرعت دور شدن آن‌ها از زمین نیز بیشتر است. با برون‌یابی انبساط جهان به سمت عقب در طول زمان و با استفاده از قوانین شناخته‌شده فیزیک، جهان متراکم‌تر و متراکم‌تر می‌شود تا به یک نقطه ای می‌رسیم که در آن زمان و فضا معنی خود را از دست می‌دهند (این نقطه به نام مه‌بانگ شناخته می‌شود) اندازه‌گیری‌های جزئی نرخ انبساط جهان این نقطه را حدود ۱۳٫۸ میلیارد سال پیش نشان می‌دهد، که می‌توان این رقم را سن جهان در نظر گرفت.

.

* نظریه رابرت دایک‌گراف: و همکارش لئون لری

دانشمند مشهور فیزیک نظری و همکارش از مؤسسه ‌ی مطالعات پیشرفته (IAS) در دانشگاه پرینستون، به‌تازگی نظریه‌ای در مورد اینکه جهان چگونه به پایان می‌رسد، مطرح کرده‌اند. با توجه به‌سرعت گسترش جهان، آن‌ها پیش‌بینی می‌کنند که درنهایت عالم به یک جزیره جهانی تبدیل خواهد شد و بعد از آنکه عمر ستاره‌ها به پایان رسید، توسط سیاه‌چاله‌ها بلعیده خواهد شد.

رابرت دایک‌گراف فیزیکدان نظری و همکارش لئون لری از مرکز مطالعات پیشرفته، روی این نظریه کار می‌کنند. رابرت دایک‌گراف به‌طور متمرکز درزمینه‌ی ارتباط بین ریاضیات و فیزیک ذرات فعالیت می‌کند و مطالعات او سهم مهمی در پیشبرد نظریه‌ی ریسمان داشته است.

دایک‌گراف توضیح می‌دهد که فیزیکدانان در سال‌های اخیر به این نتیجه رسیده‌اند که هم‌زمان با منبسط شدن جهان، نیروهایی نیز در حال تکه‌تکه کردن آن هستند. این نیروها در بخش‌های خالی فضا وجود دارند و به نظر می‌رسد در حال شتاب دادن به‌سرعت گسترش عالم هستند. این سرعت بیشتر و بیشتر خواهد شد و به سرعتی فراتر از سرعت نور خواهد رسید و درنهایت، کهکشان‌های اطراف ما بدون آنکه متوجه شویم، ناپدید خواهند شد و ما و کهکشان‌های نزدیک به ما در موقعیتی  که دایک‌گراف آن را جزیره جهان می‌نامد، زندگی خواهیم کرد. پیامدهای این گسترش کیهانی ناچیز نخواهد بود. دایک‌گراف می‌گوید:

هنگامی‌ که کهکشانی در این عالم بی‌انتها، تنها رها می‌شود، ستاره‌ها با مصرف کردن سوختشان یکی پس از دیگری از کهکشان خارج می‌شوند و هنگامی‌که سوخت آن‌ها به پایان رسید، تنها نیرویی که باقی خواهد ماند، نیروی جاذبه خواهد بود و این نیرو به‌تدریج آن‌ها را به سمت خود خواهد کشید و سیاه‌چاله‌ها هر آنچه در عالم وجود دارد، خواهند بلعید و این پایان دنیا خواهد بود.

این پایانی بسیار اندوهناک برای عالم است و من فکر می‌کنم که دلیل تردید فیزیکدانان برای باور به آینده‌ی واقعی عالم، همین پایان غم‌انگیز است؛ اما تحقیقات و آزمایش‌ها همگی به این پایان اشاره می‌کنند.

.

و اما آنچه قرآن درباره قانون انقباض جهان می گوید!!!!!

 

* سوره زمر– آیه ﴿67﴾

وَمَا قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ وَالْأَرْضُ جَمِيعًا قَبْضَتُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَالسَّمَاوَاتُ مَطْوِيَّاتٌ بِيَمِينِهِ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُونَ.

و خدا را آن گونه که سزاوار اوست نشناختند، در حالی که زمین در روز قیامت یکسره در قبضه قدرت اوست، و آسمان ها هم درهم پیچیده به دست اوست؛ منزّه و برتر است از آنچه با او شریک می گیرند.

.

* سوره رعد– آیه ﴿2﴾

اللَّهُ الَّذِي رَفَعَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي لِأَجَلٍ مُسَمًّى يُدَبِّرُ الْأَمْرَ يُفَصِّلُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ بِلِقَاءِ رَبِّكُمْ تُوقِنُونَ

خداكسی است كه آسمانها را بدون ستونهايى كه آنها را ببينيد برافراشت،  آنگاه بر عرش استيلا يافت و خورشيد و ماه را رام گردانيد هر كدام براى مدتى معين به سير خود ادامه مى‏ دهند. (اوست که) در كار (آفرينش) تدبير مى ‏كند و آياتش را به روشنى بيان مى ‏نمايد،  باشد كه شما به لقاى پروردگارتان يقين حاصل كنيد.

.

* سوره حج – آیه ﴿65﴾

أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي الْأَرْضِ وَالْفُلْكَ تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ وَيُمْسِكُ السَّمَاءَ أَنْ تَقَعَ عَلَى الْأَرْضِ إِلَّا بِإِذْنِهِ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَحِيمٌ

آيا نديده‏ اى كه خدا آنچه را در زمين است به نفع شما رام گردانيد و كشتيها در دريا به فرمان او روانند و آسمان را نگاه مى دارد تا بر زمين فرو نیفتد مگر به اذن خودش (یعنی زمانی که خودش می داند و قطعا اتفاق خواهد افتاد)، در حقيقت ‏خداوند نسبت به مردم سخت رئوف و مهربان است.

.

* سوره انبیاء– آیه ﴿104﴾

يَوْمَ نَطْوِي السَّمَاءَ كَطَيِّ السِّجِلِّ لِلْكُتُبِ كَمَا بَدَأْنَا أَوَّلَ خَلْقٍ نُعِيدُهُ وَعْدًا عَلَيْنَا إِنَّا كُنَّا فَاعِلِينَ

روزی که آسمان را در هم می پیچیم، مانند در هم پیچیدن طومار، همان گونه که نخستین بار آفریده ها را آفریدیم، دوباره آنان را باز می گردانیم. وعده ای است (که تحققش) بر عهده ماست که به یقین آن را انجام می دهیم.

.

* سوره شوری– آیه ﴿29﴾

وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَثَّ فِيهِمَا مِنْ دَابَّةٍ وَهُوَ عَلَى جَمْعِهِمْ إِذَا يَشَاءُ قَدِيرٌ

و از نشانه‏ ها و (قدرت) اوست ( خداوند خالق یکتای بی همتا) آفرينش آسمانها و زمين و آنچه از (انواع) جنبنده ها در ميان آن دو پراكنده است.  و او هرگاه بخواهد یا اراده کند ( و زمانش فرارسد) بر گردآوردن همه آن تواناست. ( جمع کردن آسمان ها و زمین که همان انقباض عالم هستی است) .

.

* سوره روم– آیه ﴿27﴾

وَهُوَ الَّذِي يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ وَهُوَ أَهْوَنُ عَلَيْهِ وَلَهُ الْمَثَلُ الْأَعْلَى فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ

و اوست  كسیكه آفرينش را آغاز مى ‏كند و باز آن را (دوباره) بازمی گرداند ……….

.

* سوره اعراف– آیه ﴿29﴾

كَمَا بَدَأَكُمْ تَعُودُونَ

همان گونه كه شما را پديد آورد (دوباره به سوىش) برمى‏ گرديد (برتان می گرداند)

.

* سوره قیامت– آیات ﴿8﴾ / ﴿9﴾

وَخَسَفَ الْقَمَرُ

و (روزیکه) ماه بى ‏نور گردد.

وَجُمِعَ الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ

و (روزیکه) خورشيد و ماه يك جا جمع شوند.

 

* سوره تکویر– آیات ﴿1﴾/﴿2﴾/﴿3﴾/﴿5﴾/﴿6﴾

إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ

آنگاه كه خورشيد به هم درپيچد

وَإِذَا النُّجُومُ انْكَدَرَتْ

و آنگه كه ستارگان همى‏ تيره (خاموش) شوند

وَإِذَا الْجِبَالُ سُيِّرَتْ

و آنگاه كه كوهها به رفتار آيند

وَإِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ

و آنگه كه وحوش (حیوانات) دور هم جمع شوند(از ترس)

وَإِذَا الْبِحَارُ سُجِّرَتْ

و آنگاه که درياها جوشان گردند.

.

* سوره انفطار– آیه ﴿2﴾

وَإِذَا الْكَوَاكِبُ انْتَثَرَتْ

و آنگاه كه اختران (کهکشان ها) پراكنده شوند.

.

* سوره مرسلات– آیات ﴿۷﴾ / ﴿۸﴾ / ﴿۹﴾/ ﴿10﴾

إِنَّمَا تُوعَدُونَ لَوَاقِعٌ

قطعا آن وعده ای که يافته‏ ايد(علمی که تازه کشف شده است) رخ خواهد داد ( اشاره به ویژگی های زمان نابود شدن جهان هستی)

.

* فَإِذَا النُّجُومُ طُمِسَتْ

پس وقتى كه ستارگان محو شوند

.

* وَإِذَا السَّمَاءُ فُرِجَتْ

و آنگاه كه آسمان (کهکشان ها) بشكافد

.

وَإِذَا الْجِبَالُ نُسِفَتْ

وآنگاه كه كوه ‏ها از جا كنده شوند

.

* نکات تفسیری:

اکثر مفسران بر این نظر هستند که جمله «كَما بَدَأْنا أَوَّلَ خَلْقٍ نُعيدُهُ» – آیه 104 سوره انبیاء؛  اشاره است به آسان بودن معاد و بازگرداندن موجودات؛

یعنی بازگرداندن و اعاده موجودات در قیامت، برای خداوند کار آسانی است، زیرا همان طور که قبلا آن ها را از هیچ آفرید، الآن (به طریق اولی) می تواند آن ها را مجددا بازگرداند. لیکن علامه طباطبایی(ره) می گوید: آن چه بيشتر به سياق آيات قبل مى ‏خورد، بيان اعاده به معناى ارجاع موجودات و ايجاد آن ها بعد از فناء است، نه اعاده به‏ معناى افناء و برگرداندن به حالت قبل از وجود. پس ظاهر سياق آيات مى ‏رساند كه مراد اين است كه ما خلق را مبعوث مى ‏كنيم همان طورى كه قبلا ايجاد كرده بوديم…، ما خلايق را به همان آسانى بر مى‏ گردانيم كه خلقشان كرديم، بدون اين كه براى ما دشوارى داشته باشد.

.

* در تفسیر نمونه آمده است:

در حقيقت اين تعبير شبيه تعبيرى است كه در آيه 29 سوره اعراف آمده است:‏ «كَما بَدَأَكُمْ تَعُودُونَ‏»؛ همان گونه كه شما را در آغاز ايجاد كرد باز مى ‏گرداند.

و يا همانند: «وَ هُوَ الَّذِي يَبْدَؤُا الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ وَ هُوَ أَهْوَنُ عَلَيْهِ»؛ او كسى است كه آفرينش را ايجاد كرد سپس آن را باز مى‏ گرداند و اين بر او آسانتر است. سوره روم – آیه 27

در اين آيه بيان شده كه جهان بار ديگر به حالت اوليه باز مى ‏گردد. برخى از مفسران احتمال داده‏ اند كه مقصود فنا و نيستى جهان باشد؛ كه البته اين احتمال بعيد است؛ چون رستاخيز ادامه‏ حيات جهان است، نه نابودى آن.

برخى مفسران نيز احتمال داده ‏اند كه مقصود درهم كوبيده شدن جهان هستى و به هم خوردن شكل آن است، اما مواد آن نابود نمى ‏شود.

.

* مطلب دیگر:

در مورد مرگ خورشيد و ستارگان و درهم ريختن نظام آن ها اگر چه در قرآن كريم اشارات كلى به آن ها شده است امّا با توجه به تعدد نظريه‏ ها در اين مورد مانند نظریه انفجار بزرگ ـ از دست دادن حرارت طبق اصل دوم ترموديناميک و غیره و همچنین عدم اثبات قطعى آن ها، نمى ‏توان يک نظريه را به قرآن نسبت داد.

با نگاهی به مجموعه آیات قرآن در می یابیم که قرآن زوال و نیستی جهان کنونی را مترادف با نیستی محض آن نمی داند بلکه آن را در بخشی از یک فرآیند قرارداده که به مفهومی پایانی برای آن متصور نیست. به این معنا که نیستی و زوال دنیا و جهان مادی کنونی برای تبدیل شدن به جهانی نو با شکل و شمایل و ماهیتی دیگر می باشد. تبدیل جهان مادی به جهانی دیگر نیازمند فروپاشی این دنیای مادی است که قرآن از آن به «یوم تبدل الارض غیرالارض والسموت» تعبیر می کند.

* آنچه از آیات قرآن برمی آید (حتی بعضی از سوره های اختصاصی که به این مسأله پرداخته است)، جهان هنگام تبدل از صورتی به صورت دیگر و ایجاد طرحی نو دچار حوادث و رخدادهایی می گردد که در قرآن از آن به اشراط الساعه تعبیر شده است.

.

* آيات قرآن در مورد پايان كار خورشيد و ستارگان و سيارات، با نظريه ‏هاى‏ علمى موجود سازگار است و اين مطلب نوعى رازگویى علمى قرآن است که مى ‏تواند از اعجاز و اشارات علمى قرآن محسوب شود.